Oordelen zijn gedachtes over een persoon, over jezelf of over iemand anders, en oordelen bevatten een mening. Als oordelen vaak terugkomen, als een programma, noemen we het een overtuiging. In de yoga filosofie wordt de term “samskaras” gebruikt om de patronen aan te duiden die ervoor zorgen dat je steeds op dezelfde manier op iets reageert. Letterlijk betekent het latente, onbewuste indrukken. Ze zijn gevormd door het verleden en zorgen ervoor dat je niet meer met een frisse blik reageert. Het idee is dat je met mediatie jouw gedachten/ de drukte in jouw hoofd kan verstillen, maar dat deze gedachten meestal extra aandacht nodig hebben.
En hoe zit dat in je lichaam?
Ook in de westerse wetenschap is inmiddels aangetoond dat als we hetzelfde gedrag keer op keer herhalen, de hersenverbindingen die horen bij dat gedrag sterker worden. Deze “neurale paden” maak je voor alles wat je doet in je leven. Elke gedachte vormt een verbinding en hoe vaker je die gedachte herhaalt, hoe dieper ingesleten dat pad wordt. Op basis hiervan baseer je jouw gedrag, en dus herhaal je keer op keer hetzelfde.
Je hebt 60 tot 70 duizend gedachten per dag, maar het overgrote deel daarvan zijn hetzelfde als gisteren (ongeveer 95%). Met andere woorden de meeste gedachten zijn onderbewust. Hoe vaker je dat gedrag herhaalt, hoe meer het jouw persoonlijkheid wordt.
Gedachten waarbij je een sterke emotie voelt versterken dat proces nog eens, zo worden lange termijn herinneringen gevormd. De emotie zorgt als het ware voor een extra imprint. Dit laatste is relevant als je hier mee wilt gaan werken, zorg dat je ook de emotie ruimte geeft. Als je meer wilt begrijpen over hoe jouw gedachten je fysieke staat beïnvloeden zijn de boeken van dr. Joe Dispenza echt een aanrader.
Waar komen jouw overtuigingen vandaan?
Bovenstaand proces in jouw lichaam kan op elk moment in jouw leven voorkomen. Maar toch ontstaan veel van onze kernovertuigingen in onze jeugd. Van ongeveer 4 tot 7 jaar ontwikkelt een kind zijn sociale identiteit. Dit is de fase dat een kind leert zijn gedrag aan te passen op anderen en vriendjes zal zoeken om mee te spelen. Relaties die een kind heeft worden geïnternaliseerd en vormen een model voor de toekomst. Imitatie is een belangrijk aspect hiervan. De ouders onder ons hoef ik vast niet te vertellen hoe confronterend het kan zijn als je je eigen zinnen terug hoort uit de mond van jouw kind, pratend tegen een knuffel of een ander kind.
Door het internaliseren van deze relaties worden er andere aspecten van een relatie opgeslagen in de programma’s van het kind. Eerder luisterde het kind verbaal naar aanwijzingen, bijvoorbeeld als papa zei dat het stil moest zijn in huis was ‘stil zijn in huis’ een regel. Nu begint de relatie een rol te spelen. Het wordt belangrijk wat het kind voelt als papa dat zegt en hoe het reageert op papa. Is hij of zij bijvoorbeeld angstig als papa zoiets zegt, of rebelleert het kind juist. De associaties die een kind legt worden programma’s voor de toekomst.
Dit is ook de leeftijd waarop kinderen leren hoe ze zich moeten gedragen als vrouw (of man). Kijkend naar haar moeder, zussen en juffen leert het meisje hoe ze zich moet gedragen als vrouw. Dit is de leeftijd waarop jongens leren dat ze niet moeten huilen en meisjes dat ze moeten pleasen.
In dit proces wordt de rol die het kind heeft in een gezin, de rol in de klas, bij zijn of haar vriendjes en op het voetbalveld een belangrijk onderdeel van zijn of haar persoonlijkheid. Dit helpt het kind later om mee te doen met de complexe sociale structuren die we hebben als maatschappij en het creëert de basis om te functioneren en erbij te horen.
Als je meer wilt lezen over onze westerse psychologie en hoe dit samenhangt met oosterse wijsheid is het boek van Anodea Judith, “Eastern Body, Western Mind” echt een aanrader.
Maar waarom zou ik mijn overtuigingen eigenlijk willen kennen?
Het is prettig om jouw overtuigingen te kennen, omdat je zo jezelf beter leert kennen en begrijpt waarom je sommige dingen doet zoals je ze doet. Als je de wens hebt om te veranderen is het noodzakelijk om ter begrijpen wat je jezelf steeds opnieuw vertelt.
Als je hiermee aan de slag gaat is het belangrijk om je ter realiseren dat:
- Iedereen overtuigingen heeft. De meeste ontwikkelen we als kind en hebben we nodig om te functioneren in onze complexe maatschappij (zie vorige paragraaf)
- Overtuigingen niet alleen maar slecht zijn.
Veel negatieve emoties
Bijna iedereen heeft wel eens te maken (gehad) met belemmerende overtuigingen. Een manier om hiermee om te gaan is cognitieve gedragstherapie. Dit is zeker niet voor iedereen nodig, maar in sommige gevallen raad ik het wel aan. Zoek hulp als belemmerende overtuigingen zorgen voor angsten, depressieve gedachten en/of veel andere negatieve emoties.
Negatieve overtuigingen zijn verhalen die je jezelf op dagelijkse basis continue vertelt, bewust of onbewust. Voorbeelden zijn:
- Ik kan niet …[vul in]
- Ik ben niet goed genoeg
- Ik ben niet leuk genoeg
- Ik ga toch falen
Waarom affirmaties niet altijd werken
Vaak worden affirmaties ingezet om gedrag te veranderen. Dit werkt heel goed tot een bepaalde diepgang. Immers als je je aandacht richt op “ik ben zelfverzekerd” is dat waar je aan denkt en uiteindelijk zal dit je emoties en je fysieke staat beïnvloeden. Maar hier zie je direct waarom het niet altijd werkt. Als jouw onderbewuste de hele dag tegen je zegt dat je niets waard bent kan je jezelf voor de spiegel nog zo vaak vertellen dat je zelfverzekerd bent; het zal niet werken.
Voor dit soort gedachten is het handig om jouw “samskaras” te kennen. Als je stil bent geworden, wat heeft er dan nog aandacht nodig?
Aan de slag
Overtuigingen kan je ontdekken door cognitieve gedragstherapie (zie ook een kader) of je kan hier zelf mee starten door de volgende oefening van Jack Kornfield te doen. Jack Kornfield bekeerde zich tot het Boeddhisme en leefde jarenlang in kloosters in Azië. Pas toen hij terugkwam realiseerde hij zich dat de daadwerkelijke uitdaging voor hem lag in het terug keren naar de westerse maatschappij en daar toe te passen wat hij had geleerd. Hierover heeft hij meerdere boeken geschreven, waarvan ik “A Path with heart” van harte aanbeveel voor iedereen die zelf ook aan de slag wil met meditatieoefeningen.
Wees je de komende dagen bewust van elk negatief oordeel over jezelf. Elke keer als je een van de negatieve oordelen naar boven komt, schrijf je deze op. Na drie dagen neem je een dag pauze.
Na de pauze-dag kijk je wat je allemaal hebt opgeschreven en probeer je hierin de rode draad te ontdekken. Bekijk per uitkomst waar deze overtuiging vandaan komt en hoe je jezelf hiermee kan helpen.
Een laatste tip
Tot slot is mijn laatste tip: als je aan de slag gaat met het analyseren welke overtuigingen jij hebt, doe er dan ook iets mee! Onze hersenen zijn neoplastisch – dat betekent dat alle ingesleten paden zich ook weer kunnen aanpassen. Maar tegelijkertijd is het zo dat hoe vaker we aandacht geven aan ons oude verhaal, hoe sterker de paden worden. Kies dus een moment waarop je daadwerkelijk de tijd hebt om aan de slag te gaan met jouw overtuigingen, en blijf je richten op de toekomst en niet alleen maar hangen in het oude.
En hoe weet je dat patronen echt zijn veranderd en jij je overtuigingen hebt kunnen loslaten? Kijk over een jaar eens terug naar nu en reflecteer op jouw groei!